Beste slaapmuziek niet voor iedereen hetzelfde. Wel vaak zacht, langzaam, instrumentaal en akoestisch

Wat is de beste slaapmuziek? Welke eigenschappen moet slaapmuziek hebben om er fijn mee in slaap te vallen? Of maakt dat juist helemaal niks uit? Daar waren de Deense onderzoekers van de afdeling ‘Center for Music in the Brain’ van de Universiteit van Aarhus benieuwd naar. Door een zeer groot aantal ‘slaap’ afspeellijsten op Spotify te analyseren hebben ze daar inzicht in gekregen. Slaapmuziek was in vergelijking met andere muziek, zachter, langzamer, vaker instrumentaal en op akoestische instrumenten uitgevoerd. Toch is de variatie in slaapmuziek groot. Bekendheid met nummers uit een energieker genre en ook een heel ander gebruik van slaapmuziek kunnen daar een verklaring voor zijn.

Slaapmuziek als zelfhulp bij slaapproblemen

Flink wat mensen in onze moderne samenleving kampen met slaapproblemen. Sommige zoeken daar professionele hulp voor. Anderen gebruiken muziek als zelfhulpmiddel om in slaap te vallen. Maar liefst 46% van de mensen doet dat. Dat blijkt ook nog eens heel goed te werken. Onduidelijk was tot op heden of muziek bepaalde eigenschappen nodig heeft en zo ja welke, om er fijn bij in slaap te vallen. Ook was nog niet helemaal duidelijk welke genres muziek de beste slaapmuziek opleveren. Omdat uit te vinden gebruikten de Deense onderzoekers ‘big data’ afkomstig van Spotify. Ze keken naar maar liefst ruim 225 duizend nummers die daar te vinden zijn in ‘slaapmuziek’ afspeellijsten.

Karakteristieken beste slaapmuziek – persoonlijke voorkeur verschilt

De onderzoekers vonden dat de beste slaapmuziek in vergelijk met muziek in het algemeen, zachter en langzamer was. Het was vaker instrumentaal (dus zonder gezongen tekst) en het werd op akoestische instrumenten uitgevoerd. Tegelijkertijd was de variatie die mensen gebruiken voor slaapmuziek groot. De onderzoekers vonden zes verschillende subgroepen. Verbazingwekkend genoeg bevatte drie subgroepen populaire tracks die sneller, luider en meer energie hadden dan de gemiddelde slaapmuziek. Ook waren deze minder instrumentaal van aard. De persoonlijke voorkeur voor slaapmuziek blijkt dus nogal te verschillen.

Eerder onderzoek naar slaapmuziek

Eerder Engels en Australisch onderzoek liet zien dat klassieke muziek het meest voorkomende genre was. Dit terwijl in het onderzoek van de Deense onderzoekers slaap-, pop-, ambient- en lo-fi-muziek juist in de top vier stonden. Klassieke muziek kwam in hun onderzoek pas op de zevende plaats. De gevonden verschillen tussen de onderzoeken kunnen volgens de auteurs komen doordat de eerdere onderzoeken slechts in één land plaatsvonden en ook een beperkt aantal deelnemers hadden.

Ambient muziek is een genre dat is ontstaan vanuit de synthesizer-muziek van artiesten zoals Brian Eno en Kraftwerk. Later zijn ook invloeden van de dance-wereld daarbij gekomen. Het is een rustige muziekstijl met elektronische instrumenten, waarbij men meer bezig is met maken van een ‘geluidslandschap’ en dus minder met composities en liedjes. De muziek kenmerkt zich het ontbreken van ritme.

De zogenaamde ‘lo-fi’ (Low fidelity) muziek kenmerkt zich door minimalistische geluiden met een rustgevende beat. Soms met bekende achtergrondgeluiden zoals het geluid van de regen tegen het raam. Het kan zich ook kenmerken door ‘low-fidelity’ geluidskwaliteit. Mensen gebruiken het als achtergrondmuziek om zich beter te kunnen concentreren tijdens hun werk of studie. Ook wordt het gebruikt om te ontspannen en ook om erdoor in slaap te vallen.

Niet één soort beste slaapmuziek voor iedereen

Ondanks de gevonden verschillen tussen de onderzoeken naar slaapmuziek, maken ze allemaal wél duidelijk dat er niet één soort slaapmuziek is die voor iedereen werkt. Ook de Deense onderzoekers konden met hun onderzoek niet tot een eenduidige conclusie komen welk soort de beste slaapmuziek is voor alle mensen. De persoonlijke voorkeur speelt daarbij een grote rol. Bij de inzet van muziek bij slaaptherapie is een keuze uit meerdere genres dus belangrijk.

Muziekvoorkeur gedurende dag verschilt ook

De resultaten van het Deense onderzoek waaruit blijkt dat slaapmuziek veelal zacht, langzaam, instrumentaal en akoestisch is, waren wel weer in lijn met eerder onderzoek dat keek naar luistergedrag van mensen gedurende de dag. Dat onderzoek vond dat deelnemers aan het onderzoek tijdens de nacht en vroege ochtend de voorkeur hadden voor muziek met een verlaagd tempo, luidheid en energie. Ook is gebleken dat mensen muziek gedurende de avond vanzelf zachter zetten. Weer ander onderzoek laat zien dat het belangrijk is in de avond ook het tempo en de luidheid van muziek te reduceren om zo de hoeveelheid prikkels te verminderen. Onderzoekers veronderstellen dat muziek met een laag tempo de slaap bevordert omdat dit ook zorgt voor laag-frequente activiteit in de hersenen.  

Schijnbare tegenstrijdigheid in resultaten

Tussen de slaapmuziek die de Deense onderzoekers op Spotify analyseerden, zaten ook nummers die een hoger energieniveau en een grotere dansbaarheid hadden. Dat is bijzonder omdat de kans groot is dat zulke muziek mensen juist eerder uit hun slaap houdt dan dat het ze helpt in te slapen. Dat is een schijnbare tegenstrijdigheid. Ook zulke muziek kan voor ontspanning zorgen. Doordat er al veel vaker naar geluisterd is en het daardoor ook bekende muziek is, neemt de voorspelbaar toe. Juist muziek die veel verrassingen bevat kan er voor zorgen dat de voorspelbaarheid minder wordt. Muziek die bekend in de oren klinkt, zal immers veel minder onze aandacht opeisen. Daardoor kost het ook minder energie om er naar te luisteren. Zo kan ook muziek met veel energie en een grote dansbaarheid voor ontspanning zorgen en helpen in te slapen.

Slaapmuziek wordt niet alleen gebruikt om in te slapen

De grote verschillen die de onderzoekers vonden kan volgens hen ook nog op een andere manier worden verklaard. Mensen blijken muziek voor het slapen gaan niet alleen te gebruiken om in slaap te vallen. Uit weer een ander onderzoek blijkt namelijk dat mensen dat ook doen om in een andere mentale of fysieke staat te komen of om te kunnen ontspannen. Ook kunnen ze slaapmuziek gebruiken om zich veilig te voelen, het inzetten als afleiding of om hun stemming te reguleren. Opzetten uit gewoonte kan natuurlijk ook. Bij al deze toepassingen zullen mensen eerder naar muziek luisteren die ze al kennen. Mensen kunnen slaapmuziek dus gebruiken om in slaap te vallen, maar dat hoeft dus niet per se. Ook dat is een mogelijke verklaring waarom de gevonden karakteristieken van muziek flink uiteen lopen. In de toepassing van de slaapmuziek op Spotify hadden de onderzoekers géén inzicht.

Bron: The audio features of sleep music: Universal and subgroup characteristics; Scarratt RJ, Heggli OA, Vuust P, Jespersen KV (2023) The audio features of sleep music: Universal and subgroup characteristics. PLOS ONE 18(1): e0278813. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0278813

Lees ook: