Geluidshinder: Waarom sommige geluiden meer hinderen dan anderen

Het is zomer de ramen en deuren staan open. Geluiden van buiten dringen ons huis binnen. Sommige geluiden plezieren ons: het geluid van een verkoelende bries door de bomen, het tjilpen en zingen van vogels en het koeren van een duif. Andere geluiden kunnen tot ergernis leiden. Denk aan een overgaand vliegtuig, een rondcirkelende helikopter, het snerpende geluid van een scooter, het geluid van de hogedrukreiniger van de buurman of de radio van de werklui die op standje 10 staat. Wat de één als een hinderlijk geluid aanmerkt, kan de ander makkelijk negeren. Wat maakt nu dat geluiden ons hinderen en hoe komt het dat het ene geluid ons meer hindert dan het ander? En waarom heeft de een er meer last van dan de ander?

Geluidshinder

Geluidshinder staat op nummer één bij de veroorzakers van hinder in ons land. Dat laat onderzoek van het RIVM en CBS uit 2018 zien onder ruim 8000 inwoners van 16 jaar en ouder. De top drie van geluidshinder is afkomstig van wegverkeer, de buren en het vliegverkeer. In het verkeer zijn het de brommers en scooters die zorgen voor de meeste geluidshinder. Bij lawaai afkomstig van de buren blijkt het lopen op trappen, het slaan met deuren en het lopen op harde vloeren voor de meeste irritatie te zorgen. Op lokaal niveau hindert ook treinverkeer. Het is daar vooral het goederenvervoer dat de boosdoener is. Ook klagen steeds meer mensen over hinder van laagfrequent geluid. Daar heeft inmiddels maar liefst 8% last van.

Verstoring slaap

Dat omgevingsgeluiden onze slaap kunnen verstoren zal niemand verbazen. De grootste slaapverstoorders zijn het wegverkeer, de buren en geluiden van kermissen, lokale evenementen en sportvelden de boosdoener zo blijkt uit onderzoek. In de omgeving rondom Schiphol doet slaapverstoring door het vliegverkeer zich het meest voor. Rondom andere vliegvelden voor burgerluchtvaart is er veel minder sprake van slaapverstoring. Daar zijn minder nachtvluchten. Overvliegende helikopters blijken meer en meer te zorgen voor slaapverstoring in het westen van ons land.

Factoren die bijdragen aan geluidshinder

Tijd van de dag

Geluiden die ’s avonds of ’s nachts zich voordoen als we willen ontspannen of slapen zullen eerder storend zijn, dan wanneer ze zich overdag voordoen en we zelf bezig zijn in of buitenshuis. Ons gehoor is ’s nachts ook gevoeliger voor geluid: we nemen geluiden sneller waar.

Taken en bezigheden

De taken die we uitvoeren en de concentratie die we ervoor nodig hebben heeft ook invloed op de ervaren hinder. Immers taken die veel concentratie vragen zullen ons eerder gevoelig maken voor storende geluiden dan taken die weinig concentratie vragen.
Willen we ons even lekker ontspannen in bad of genieten van een mooi muziekstuk en de buren lopen bonkend boven ons hoofd of over de trap, dan zal dit sneller hinderen dan wanneer we bezig zijn met huishoudelijke taken of andere taken waar ook niet zoveel concentratie voor nodig is.

Nut of noodzaak van de lawaaibron

Als er aan ons eigen huis wordt gewerkt of zelf met een boormachine of hogedrukreiniger bezig zijn, zal dit geluid ons minder hinderen. Het heeft nut en is noodzakelijk voor het gewenste resultaat: een mooier of fraaier huis, auto of terras. Precies hetzelfde geluid bij de buren zal ons sneller hinderen.  

Relatie met lawaaimaker

Tegenover een gezinslid, goede buur of vriend die het lawaai maakt, staan we toleranter dan tegenover een onbekende of bijvoorbeeld een buurman waar we een slechte relatie mee hebben.

Onvermijdelijkheid en controle

Als we het gevoel hebben dat aan een geluid niet te ontkomen en het voor ons dus onvermijdelijk is, maakt dat het geluid ons sneller hindert. Kunnen we eraan ontsnappen of voor weglopen dan zal het minder hinderen. Aan verkeers- of vliegtuiglawaai in onze woonomgeving is lastig te ontkomen. Dat draagt bij aan de hinder ervan. Dat ook controle een rol speelt, blijkt wel bij het klussen: over onze eigen schuurmachine hebben we controle. We weten dat als we de knop loslaten het lawaai verdwenen is. Bij de buren bestaat er onzekerheid over hoelang het geluid nog aanhoudt en of het niet even later weer begint. Daar ontbreekt elke vorm van controle over.

Ingeschat gevaar

Geluiden die ons bedreigen of schade kunnen toebrengen zullen ons eerder hinderen dan geluiden die dat niet doen. Denk daarbij aan overgaande vliegtuigen. Zo’n vliegtuig heeft het potentiele risico in zich dat het neerstort. Dat deze factor bijdraagt blijkt uit onderzoek: een vliegtuig dat evenveel lawaai produceert als een trein wordt als storender ervaren. Bij een laag overvliegend vliegtuig kunnen de negatieve associaties naar voren komen met eerdere rampen. Denk bijvoorbeeld aan de Bijlmerramp of het WTC in New York. Dat zorgt ervoor dat we meer hinder van een geluid ondervinden.

Voorspelbaarheid

De voorspelbaarheid van een geluid draagt bij aan een verminderde hinderlijkheid. Wanneer duidelijk is dat onze buren elke dag tussen 7 en 8 uur ’s avonds op de piano oefenen en het daarna weer rustig is, dan zal het pianospel een stuk minder geluidshinder opleveren dan dat op willekeurige tijdstippen gebeurt.

Fysische eigenschappen van geluid: gevaar

Geluiden die zich onverwacht, plots en daarbij snel het maximale volume bereiken, kunnen ons doen schrikken. Denk aan een claxon, een harde knal of het geloei van een sirene. De fysische eigenschappen zoals het geluidsniveau, de frequentie (toonhoogte), de duur van het geluid, de periodiciteit, de tonale of impulsieve eigenschappen kunnen allen bijdragen aan de ervaren hinder. Denk maar eens aan waarschuwingsgeluiden. Sommige geluiden zoals de sirene van een politieauto, een wekker, bepaalde ringtones of signalen van huishoudelijke apparatuur zijn speciaal gemaakt om ons te waarschuwen. Dit kan zijn door te piepen of het geluid te laten fluctueren en flink hard te laten klinken. Zulke waarschuwingsgeluiden of die daarop lijken, trekken snel onze aandacht en zijn moeilijk te negeren. Ze duiden op dreiging en/of gevaar en zetten ons aan tot actie. Ook andere geluiden waar een bedreiging vanuit gaat zoals ruziënde en schreeuwende mensen, zullen daardoor ons sneller hinderen.

Context

Waar we het geluid horen speelt ook een rol bij het al dan niet hinderlijk zijn. In een nachtclub of dancing zal harde muziek ons nauwelijks hinderen, terwijl muziek met een veel lagere intensiteit in een huiselijke of werkomgeving, als zeer storend wordt ervaren.

Individuele verschillen bij geluidshinder

De één vindt geluid sneller hinderlijk dan de ander. Individuele verschillen spelen dan ook een rol bij geluidshinder. De een kan zich makkelijk afsluiten van het lawaai om zich heen, terwijl de ander zich zelfs bij een lagere intensiteit van het geluid al niet meer kan concentreren.

Overgevoeligheid voor geluiden: hyperacusis en misofonie

Sommige mensen zijn ook overgevoelig voor geluiden dat wordt hyperacusis genoemd. Weer anderen hebben last van misofonie: bepaalde geluiden kunnen tot extreme walging leiden. Denk aan kauwgeluiden, het bijten in een appel of het knisperen van een krant.

Er blijken dus flink wat factoren te zijn die kunnen bijdragen aan de hinder die geluid voor ons veroorzaakt.