Goed gehoor draagt bij aan fitte hersenen

Er is steeds meer bewijs dat een goed gehoor bijdraagt aan fitte hersenen. Communiceren met anderen blijkt namelijk een van de beste manieren van hersengymnastiek en ook goed te zijn voor ons mentale welzijn. Bijtijds zorgen voor goede ondersteuning van het gehoor is dan ook van essentieel belang om de hersenen in goede conditie te houden. Want ook voor de hersenen blijkt te gelden: ‘Wat rust dat roest’.

Vermijden sociale situaties zorgt voor verminderde hersengymnastiek

Wanneer ons gehoor achteruitgaat wordt het steeds lastiger mee te komen in situaties met geroezemoes en lawaai. Denk daarbij aan verjaardagen, een etentje in een restaurant, bezoek aan familie en vrienden of aan een grand café. Veel mensen met een verminderd gehoor, gaan zulke sociale gelegenheden vermijden omdat het verstaan daar te stroef verloopt. Daarmee raken ze ook een deel van hun dagelijkse hersengymnastiek kwijt. Dat kan op termijn nadelige gevolgen hebben voor de mentale vermogens. Onderzoekers hebben zelfs een relatie met dementie aangetoond.

Afzonderen zorgt ook voor stress

Als we ons te vaak afzonderen zorgt dat uiteindelijk weer voor stress. Mensen hebben nu eenmaal sociale contacten nodig voor hun welbevinden. Stress op zijn beurt heeft ook weer een negatief effect op onze hersenen en kan bijdragen aan een verminderde werking ervan.

Voeren gesprekken gezonde klus voor ons brein

Voor het voeren van gesprekken is goed verstaan van essentieel belang. Dat goede verstaan alleen al, is een aardig intensieve maar gezonde klus voor ons brein. Daarbij moeten hersenen allereerst van de brij van geluiden die ons oor bereikt zinvolle informatie proberen te maken. Dat dat ons lukt in stilte is al een hele prestatie, maar als mensen door elkaar heen praten, er muziek op de achtergrond aan staat of we in de buurt van een drukke weg zijn, is dat helemaal een huzaren stukje. In zulke situaties krijgen we nog maar slechts flarden van een gesprek mee en het verstaan wordt zo ten dele giswerk. Extra mentale activiteit dus.

Aanspraak op geheugen en hersenactiviteit

Bij verstaan gebruiken we zowel de kennis over het gespreksonderwerp als de kennis van taal die opgeslagen ligt in ons geheugen. Er gaat dus aan de ene kant een stroom van nieuwe informatie van onze oren richting onze hersenen en tegelijkertijd wordt daar de informatie tegen het licht gehouden van de al eerder opgeslagen kennis. Als we in een gesprek willen reageren en een mooie zin proberen te maken om bijvoorbeeld onze mening te verkondigen of met een grappige of cynische opmerking, kost dat weer opnieuw activiteit van onze hersenen. Communiceren is waarschijnlijk dan ook een van de beste vormen van hersengymnastiek. Het is daarmee tegelijkertijd ook een prima geheugentraining.

Hooroplossingen

Om beter te horen zijn er tegenwoordig hele fraaie hoortoestelletjes die ook de veel gebruikte mogelijkheden hebben van gewone oplaadbare oortjes. Denk daarbij aan het streamen van muziek en handsfree telefoneren. Sommige van deze hoortoestellen lijken zelfs op zulke oortjes en hebben daarnaast soms bijzondere extra functies aan boord zoals een ‘activity tracker’. Deze toestellen zijn echte wondertjes van techniek. Dat is ook wel nodig want een verminderd gehoor is namelijk veel lastiger te compenseren dan de meeste mensen denken.

Achteruitgang gehoor meerdere oorzaken

Ons gehoor kan achteruitgaan door flink wat oorzaken. Denk hierbij aan gehoorschade door lawaai of harde muziek, maar ook sommige medicijnen en roken hebben een negatieve invloed erop. Ook zijn er mensen vanaf hun geboorte slechthorend of worden dat al op jonge leeftijd. Uiteindelijk worden we met het verstrijken van de jaren allemaal beetje bij beetje slechthorend. Bij de een gaat dat wat sneller dan bij de ander. Daar speelt naar alle waarschijnlijkheid ook een zekere mate van erfelijke belasting een rol bij.

Is het gehoor eenmaal achteruitgegaan dan is het geluid alleen harder maken geen oplossing. Dat komt aan de ene kant omdat het oor ongevoeliger wordt voor zachte geluiden maar juist niet voor de hardere geluiden. Daarnaast kan het oor klanken ook niet meer goed uit elkaar houden. Verstaan in geroezemoes en achtergrondlawaai wordt uiteindelijk steeds lastiger. Doet een toestel verder niks met het binnenkomende geluid behalve een beetje versterken dan zou er een grote brij aankomen bij de hersenen. Een brij die zo nu en dan ook nog eens onprettig hard is.

Automatische volumeregeling

Voordat een hoortoestel het geluid aan het oor aanbiedt, moet er dus flink aan worden geschaafd. Omdat het oor ongevoeliger wordt voor zachte geluiden maar voor harde geluiden vaak nog even gevoelig is, moet een hoortoestel geluiden met verschillende intensiteiten afzonderlijk versterken. Zo moet zachte spraak op afstand meer worden versterkt en hardere spraak dichterbij juist minder. Dat geldt trouwens ook voor de afzonderlijke delen in de spraak: zachte medeklinkers (bijvoorbeeld de m, n, d, b en f) moeten meer, en klinkers (i, o, a, e en u) juist minder versterkt worden. Daarvoor zitten er regelingen in hoortoestellen die het volume razendsnel aanpassen. Dat gebeurt in ieder toonhoogte gebied afzonderlijk, omdat het gehoorverlies voor ieder individu nét weer een iets ander verloop heeft.

Overname complexe geluidsanalyse

Omdat het slakkenhuis in ons oor geluiden niet meer goed uit elkaar kan houden moet een hoortoestel de ingewikkelde geluidsanalyse die daar normaliter plaatsvindt, proberen over te nemen. Daartoe houden hoortoestellen de hele tijd de omgeving in de gaten. Daarbij gebruiken ze spraakherkenning, lawaaionderdrukking en technieken die het contrast vergroten tussen spraak en lawaai. De topmodellen maken daarbij gebruik van artificiële intelligentie en Deep Neural Networks. Hoe intelligent de geluidsanalyse en -bewerking echter ook gebeurt een hoortoestel kan in flink wat gevallen het verminderde hoorvermogen niet volledig herstellen, maar voor een flink deel wél. De hersenen krijgen zo weer meer mee van de geluidsomgeving én van de gesprekken.

Wat rust dat roest

Wanneer onze hersendelen die verantwoordelijk zijn voor het horen en verstaan langere tijd niet geprikkeld worden door zenuwsignalen afkomstig van ons oor, zullen ze beetje bij beetje achteruitgaan. Het is net als met spieren die verslappen als ze niet gebruikt worden. Voor beide geldt: ‘Wat rust dat roest’. Het is daarom belangrijk bij tijds te beginnen met ondersteuning van een verminderd gehoor. Daarmee is ook broodnodige hersengymnastiek weer mogelijk die bijdraagt een gezonde mentale conditie en een verbeterd welzijn.