Lp’s nog steeds populair ook bij jongeren – Is een lp beter dan een cd?

4 september 2021
Auteur: Rene van der Wilk
Leestijd: 8 min

De verkoop van nieuwe lp’s zit de afgelopen jaren in de lift. In 2020 is er wederom meer omzet gehaald uit vinyl dan uit de verkoop van cd’s. Dat blijkt uit de jaarcijfers van de branchevereniging van de entertainmentindustrie, de NVPI. Nederlandse muziekwinkels verkochten vorig jaar voor bijna 17 miljoen euro aan langspeelplaten (lp’s) zo laten de cijfers zien. Sommige liefhebbers van vinyl vinden het mooier, warmer en ruimtelijker klinken dan de cd. Niet alleen de veronderstelde betere kwaliteit is een reden om een lp te kopen zo blijkt.

lp beter dan cd lp populair bij jongeren

Vooral artiesten met grote namen doen het goed

Liefhebbers van nieuw vinyl blijken vooral lp’s van artiesten met grote namen te kopen. Ook zijn zogeheten ‘reissues’ populair. Dat zijn nieuwe uitgaven van lp’s die al (veel) eerder zijn uitgebracht. Ondanks dat de lp makkelijk kan beschadigen, stof hoorbaar is en ook slijt, hebben ze een flinke aantrekkingskracht. Sommige hifi liefhebbers verkiezen lp’s boven cd’s en ook boven lossless audio via streamingdiensten. De lp heeft ook aantrekkingskracht bij anderen.

Sommige zijn naast dat ze muziekliefhebber zijn ook verwoede verzamelaars. Maar ook steeds meer jongeren kopen lp’s. Met een lp heb je iets tastbaars in handen van je favoriete artiest of band. Zo’n lp is natuurlijk ook een flink stuk groter dan een cd’tje met een minutieus boekje erin. Daarom hadden ook artiesten bij de introductie weerstand tegen de cd: zij profileerden zich juist met de grote soms fraaie lp-hoezen die bijdroegen aan hun imago en waar ze soms ook een statement mee wilden maken. Het draaien van een lp is ook meer een ritueel en veel liefhebbers nemen veelal ook de tijd om daadwerkelijk naar de muziek te luisteren.

Ook interessant voor kleine artiesten

Niet alleen voor de grote namen is het uitbrengen van een lp’s interessant, ook voor kleine artiesten kan het lonen. Aan streaming verdienen artiesten maar bar weinig. Er wordt van uitgegaan dat aan een enkele stream tussen de 0,003 en 0,005 euro wordt verdiend. Om dus 1000 euro te verdienen moet je nummer 200.000 keer zijn gestreamd. Om uiteindelijk daaruit leuke inkomsten te halen, heb je een nummer nodig dat hit-waardig is. Met het uitbrengen van een lp kunnen kleinere artiesten eenvoudiger een leuke inkomstenbron genereren. In de Corona tijd waar optredens niet mogelijk zijn, is dat een alternatief voor de gederfde inkomsten.

platenwinkel den haag lp Joost Loef
Tweedehands platenwinkel in de Theresiastraat in Den Haag. Eigenaar Joost Loef met een blauwe persing van de Doors

Tweedehands markt

Waar een jaar of 20 geleden de kringloopwinkels nog vol stonden met lp’s, moet je vandaag de dag flink wat geluk hebben daar nog wat interessants te vinden. De tweedehands markt doet het namelijk ook goed. Joost Loef die in de Theresiastraat in Den Haag een winkel heeft met tweedehands boeken, bladmuziek en platen, ziet de afgelopen jaren ook steeds meer jongeren in zijn winkel. Joost Loef: “Ook jongeren die opgegroeid zijn met Spotify en nog nooit een cd hebben gekocht, kopen nu platen. Loef vervolgt: “Maar ik zie ook genoeg 50-plussers in de winkel die in het verleden hun platenverzameling de deur uit hebben gedaan, en die nu weer vinyl kopen.” De prijzen van tweedehands platen zijn ook flink gestegen. Daar waar 20 jaar geleden je nog een lp van de Dire Straits voor een paar euro op de markt kon kopen, kost dezelfde lp nu als snel 10 euro.  Die prijs is in verhouding met nieuw vinyl nog steeds interessant. Daar betaal je nu al snel tussen de 20 en 30 euro voor.
Loef krijgt ook vaak echte verzamelaars in zijn winkel die op zoek zijn naar bijzondere uitvoeringen. Loef daarover: ”Speciale uitvoeringen of persingen zijn bij mij altijd als eerste weg.”

lp's populair bij jongeren
LP’s ook populair bij jongeren

Vinyl mooier dan CD?

Of vinyl nu daadwerkelijk mooier of beter kan klinken dan een cd zijn flink wat discussies over op internet. Een goede versterker, kabels en luidsprekers met een goede plaatsing ervan dragen natuurlijk minstens zo veel bij aan de uiteindelijke geluidskwaliteit als de afspeelapparatuur van de geluidsdragers. Ook moet je natuurlijk geen cd-speler van 25 jaar geleden met een slechte digitaal-analoog convertor vergelijken met een top draaitafel met een goed element en phono-trap van nu. Dan zullen alleen al daardoor verschillen duidelijk hoorbaar zijn. Dat geldt natuurlijk ook andersom: een goedkope draaitafel met een belabberd element en de nodige wow en flutter wordt makkelijk weggespeeld door een goede cd-speler.   

Dynamiek en opname

Veel hangt ook af van hoe goed de opname is en wat er met het geluid daarna is gedaan. Iedere liefhebber van hifi kan zo een aantal lp’s of cd’s opnoemen die veel beter klinken dan de rest van zijn verzameling. Dat zijn veelal ook de uitvoeringen die een ruimtelijker geluidsbeeld geven: instrumenten en zanger komen daarbij los van de luidsprekers.

De voorstanders van cd’s schermen met technische specificaties waaruit onder meer blijkt dat de dynamiek veel groter is dan die van een lp. Dan moet die dynamiek natuurlijk er wel ook op staan. Veelal zijn door de geluidsbewerking de dynamische verschillen op cd’s maar bar klein. Veel pop-cd’s van na de eeuwwisseling lijken bewust te zijn geproduceerd met een geringe dynamiek. Dat is jammer omdat cd’s vooral beluisterd werden en worden door hifi liefhebbers. Oudere pop lp’s (en ook cd’s) waar nog wel voldoende dynamiek in zit, kunnen dan inderdaad levendiger en natuurgetrouwer klinken. Dat geldt natuurlijk ook voor klassieke platen. Daarbij moet dan vaak bij de lp’s in de stille gedeeltes wel het geluid van kleine tikjes en stof die op een lp vaak hoorbaar zijn op de koop toe worden genomen.

Persing en reissues

Bij lp’s is de kwaliteit ook nog eens afhankelijk van de persing. Voor zeldzame klassieke eerste stereo persingen van Decca die de tand des tijds goed hebben doorstaan leggen hifi minnende verzamelaars soms honderden euro’s neer.
Bij reissues van lp’s is het weer van belang welke bron er is gebruikt. Veelal worden daar niet de originele mastertapes (als die nog bruikbaar zouden zijn want ook die gaan achteruit), maar (bewerkte) digitale opnamen. Het kan dan zijn dat een eerste uitgave van een lp afkomstig van de mastertape beter klinkt dan de reissue. Andersom kan natuurlijk ook: wanneer bijvoorbeeld de persing of snijding van de oude lp van slechte kwaliteit is, kan de reissue veel beter klinken.
Tegelijkertijd kan zo’n reissue waar hetzelfde bronmateriaal voor gebruikt is als dat van voor een cd, alleen beter klinken als de kwaliteit van de draaitafel (veel) beter is dan de cd-speler (of het lossless streamingapparaat). De kans dat het juist minder goed klinkt, is groter omdat het meerdere mechanische processen bij de productie aan zijn voorafgegaan. Het uiteindelijke afspelen op een draaitafel is natuurlijk ook nog eens een mechanisch proces waar dan verstoringen bij kunnen optreden.

Harmonische vervorming en frequentiebereik

De als beter waargenomen geluidskwaliteit van de lp kan volgens critici van deze geluidsdrager het gevolg zijn van (harmonische) vervorming. Die geeft volgens hen de warme klank die wordt toegeschreven aan de lp. Liefhebbers van de lp op hun beurt zien als probleem dat frequenties bij de cd boven de 20 kHz rigoureus eruit gefilterd worden. Dit ter voorkoming van zogeheten ‘alias’ problemen. De steile filtering zou niet alleen invloed kunnen hebben op de geluidskwaliteit, maar ook op het ruimtelijke geluidsbeeld. Dat zou juist mede bepaald worden door deze hele hoge, maar voor het oor niet meer hoorbare, frequenties.

Nadeel groef lp

De groef op een lp of singel is een spiraal. Hierdoor kan het buitenste deel meer details per seconde bevatten dan het binnenste gedeelte bij dezelfde snelheid. Als de naald dichter bij het middelpunt komt, is deze steeds minder goed in staat de hoge frequenties goed weer te geven (lees ook).

Hoge frequenties (soms) wel op lp

Liefhebbers van lp’s wijzen erop dat de hoge frequenties tot zo’n 24 kHz daarop wél met voldoende volume aanwezig zijn. Zulke hoge geluiden kunnen er natuurlijk alleen op komen als alle gebruikte opname- en mixapparatuur en opslagmedia e.d. in staat zijn en waren deze vast te leggen. Dat is weer niet zo heel waarschijnlijk omdat bij veel van de gebruikte apparatuur bij het ontwerp (mogelijk ten onrechte) al rekening is gehouden met de hoorbare grenzen van het menselijk gehoor.

Soms bewust eruit gefilterd

Zijn de boventonen tot aan het masteringproces behouden gebleven, dan werden die bij de productie van de lp er deels uitgefilterd. Dit werd gedaan om oververhitting bij het snijden te voorkomen. Omdat dit ook nog weleens flink rigoureus werd gedaan, kan het zijn dat bij sommige persingen zelfs alle frequenties boven de 15 kHz zijn verdwenen. Ook dit kan bijdragen aan het warmer klinken van sommige lp’s, immers het schellere hoog ontbreekt. Het ontbreken van de hele hoge frequenties zal ook bij deze mindere kwaliteit lp’s zorgen voor een slechter ruimtelijk geluidsbeeld (bij een goede stereoweergave).

Gevoeligheid oor voor hele hoge frequenties verdwijnt me de leeftijd

Om het belang van de hoge frequenties voor wat oudere hifi liefhebber te relativeren: de gevoeligheid voor de hele hoge frequenties neemt rap af. Zo rond de 55 horen de meesten nauwelijks meer frequenties boven de 15.000 Hz. Of die dan nog wel kunnen bijdragen aan het ruimtelijke geluidsbeeld voor hen is de vraag (lees meer).

Weergave laag

Kijken we naar de allerlaagste frequenties dan zien we dat lp’s die op hun beurt niet goed kunnen weergeven. Als die wel op de lp zouden worden gezet, zou de naald namelijk zo ongeveer uit de groef springen. De allerlaagste tonen worden er dan ook veelal uitgefilterd en ook in mono op de lp gezet. De phono-trap in de versterker voegde deze hele lage tonen vaak weer (kunstmatig) toe. Soms echter ook wat te veel, wat ook weer kan bijdragen aan de ervaren warme klank van de lp.

Jitter

Daar waar draaitafels last kunnen hebben van wow en flutter kunnen cd-spelers last hebben van jitter. Dit heeft te doen met de klok die verantwoordelijk is voor de sampling. Loopt deze klok niet precies genoeg dan zou jitter hoorbare storing kunnen veroorzaken. Critici van de cd zagen in jitter een reden voor het minder klinken ervan. Er kwamen ook apparaatjes op de markt die deze eruit zouden kunnen halen. De afgelopen jaren zijn er tal van vergelijkende experimenten gedaan met audioapparatuur en signalen. Bij een van deze experimenten werd extra jitter toegevoegd aan het signaal. De deelnemers aan dit experiment hoorden niet het verschil tussen muziek zonder en met de extra jitter. Effecten van langzame en snelle snelheidsveranderingen bij een draaitafel, het niet gecentreerd zitten van het gaatje in het midden van de lp en het niet goed vlak zijn van de lp, zullen al snel veel duidelijker hoorbaar zijn dan de jitter van een cd-speler.

Geheugen voor geluid

Wat het vergelijken tussen cd en lp (maar ook tussen apparatuur) ook moeilijk maakt, is dat we een slecht geheugen hebben voor geluid. Als we even wachten en we zetten dezelfde opname van een cd als van de zojuist gedraaide lp op, zijn we alweer veel vergeten van wat we gehoord hebben en hoe dat precies klonk.

Persoonlijke muziekbeleving en nostalgie

Bij het vergelijk tussen lp en cd zijn nog tal van andere technische verhandelingen te betrekken. De discussie wat beter is, analoog of digitaal, lp of cd, buizen of transistor zal nog voorlopig wel blijven en het laatste woord is daar nog niet over gezegd. Waar het uiteindelijk om gaat, is wat voor iemand persoonlijke de meest prettige muziekbeleving geeft. Daar zullen tal van factoren een rol bij spelen, zelfs de hoes die de liefhebber op een standaard zet en de nostalgische gevoelens die afspelen met zich meebrengt.
Dat nostalgie een rol speelt, is ook te zien bij studio-opnames. Studio’s gebruiken soms ook microfoons die een reissue zijn van microfoons uit de jaren zestig. Ook die geven een geluidsbeeld die het gevoel van weleer oproepen.  

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meer nieuws

verkeerslawaai vermindert positieve effecten groene omgeving
Gezondheid

Verkeerslawaai vermindert positief effect van natuurgeluiden aanzienlijk

In stedelijke gebieden, waar verkeerslawaai vaak dominant is, kunnen natuurlijke geluiden zoals vogelgezang ons welzijn op verrassende wijze verbeteren. Recente studies tonen aan dat blootstelling aan natuurgeluiden stress en angst kan verminderen, terwijl stedelijke geluiden zoals verkeer deze voordelen kunnen beperken.

muziektherapie bij dementie
Gezondheid

Muziektherapie: een krachtige tool voor het welzijn van mensen met dementie

Muziektherapie kan bij mensen met dementie helpen bij de aanpak van onbegrepen gedrag en een waardevolle bijdrage leveren aan de kwaliteit van hun leven. Dat laat onderzoek zien van Anna-Eva Prick die als senior onderzoeker en docent verbonden is aan Zuyd Hogeschool in Heerlen.

Signia Active Pro IX oortjes hoorondersteuning
in de nieuwsbrief

Signia Active Pro IX: oortjes met geavanceerde hoorondersteuning

Signia komt met oortjes uit waarin geavanceerde hoortoesteltechniek is terug te vinden: de Signia Active Pro IX.  De stap naar een hoortoestel is voor sommige mensen met beginnend gehoorverlies groot. Dat komt omdat een hoortoestel nog weleens geassocieerd wordt met ouderdom. Dat stigma zit aan deze oortjes niet. De fabrikant denk hier dan ook meer mensen met een beginnend gehoorverlies mee te kunnen aanspreken.

burn-in van luidspreker en hoofdtelefoon inspelen
in de nieuwsbrief

Burn-in van hoofdtelefoons en luidsprekers: een multidimensionele kijk

Onder audiofielen doet zich op sociale media met regelmaat de discussie voor over de mogelijke effecten van ‘burn-in’ van hoofdtelefoons, oortjes en luidsprekers. Emilian Kalchev heeft zich in deze materie verdiept en dit jaar er een artikel over gepubliceerd in ‘Cureus’. Daarbij werpt hij een blik op de complexe fysiologie van het oor en de psychologie van de waarneming van geluid.