Burn-in van hoofdtelefoons en luidsprekers: een multidimensionele kijk

Onder audiofielen doet zich op sociale media met regelmaat de discussie voor over de mogelijke effecten van ‘burn-in’ van hoofdtelefoons, oortjes en luidsprekers. Dit concept van ‘inspelen’ zou ervoor zorgen dat de apparatuur na een bepaalde periode van gebruik beter gaat klinken. Emilian Kalchev heeft zich in deze materie verdiept en dit jaar er een artikel over gepubliceerd in ‘Cureus’. Daarbij werpt hij een blik op de complexe fysiologie van het oor en de psychologie van de waarneming van geluid. Ook neemt hij de invloed van maatschappelijke overtuigingen, groepsinvloed en marketing op het fenomeen burn-in mee. Kalchev laat zien dat bij het begrijpen van de waarneming ervan een multidimensionele benadering nodig is.

Passie voor geluid

Audiofielen zijn vaak met passie op zoek naar de perfecte combinatie van apparatuur zoals draaitafels, cd-spelers, dac’s, versterkers, interlinks, kabels en luidsprekers. Op internet doen zich vaak discussies voor over het nut van bepaalde aanpassingen of handelingen.

Burn-in: inspelen van oortjes, hoofdtelefoons en luidsprekers

Burn-in blijkt een controversieel onderwerp binnen de gemeenschap van audio-liefhebbers. Hoofdtelefoons, oortjes en luidsprekers zouden na voldoende tijd inspelen beter gaan klinken. Ook sommige fabrikanten beweren dat zulke apparatuur uren of dagen nodig heeft om tot een optimale prestatie te kunnen komen. Bij een hoofdtelefoon of bij oortjes is het belangrijkste doel van het inspelen om het diafragma (of schijf) van een nieuwe hoofdtelefoon losser te maken. Dit kan door de driver lange tijd flink te belasten. Zo’n diafragma van een hoofdtelefoon is een dun membraan dat in de driver van de hoofdtelefoon zit. Het membraan zorgt uiteindelijk door te trillen voor geluidsgolven. Ook zou dit nodig zijn bij de tweeters en woofers van luidsprekers om ze zo ‘los’ te spelen. Ook zijn sommige audiofielen er van overtuigd dat het inspelen ook belangrijk is voor de elektronische circuits van versterkers en afspeelapparatuur.

Doel van het artikel over burn-in

Met het artikel dat is te lezen in Cureus, wil Emilian Kalchev de rol van de complexe auditieve fysiologie, onze hersenen, ons denken (cognities), onze emoties en overtuigingen op het fenomeen ‘burn-in’ verkennen. In het artikel maakt hij onderscheid tussen de daadwerkelijke fysieke veranderingen in audioapparatuur en de veelheid aan menselijke factoren die onze perceptie van geluid kunnen beïnvloeden. Ook neemt de auteur het mogelijke effect van overtuigingen die rondom burn-in spelen in de maatschappij en binnen groepen mee.

Waarnemen doen we met ons brein

De auteur gaat allereerst in op de ontwikkeling en werking van het gehoor tijdens de evolutie van waterbewonende organismen die vooral horen via trillingen, naar een gehoororgaan dat in staat is complexe door lucht overgedragen geluiden op te vangen en waar te nemen op het land. Vervolgens kijkt hij naar de anatomie van gehoorsysteem en de werking ervan. Hij benadrukt dat zowel het oor zelf en de structuren in het binnenoor als de weg naar de hersenen en ons brein zelf, belangrijk zijn bij wat we uiteindelijk horen. Waarnemen van geluiden doen we uiteindelijk met ons brein.

Invloed fysiologisch aanpassingsmechanisme op fenomeen ‘inspelen’

Kalchev laat zien dat ons gehoorsysteem ook mechanismen heeft om zich aan te passen aan geluidsomgevingen. Zo kan bij langdurige blootstelling aan harde geluiden er zich een tijdelijke drempelverschuiving voordoen, waarbij de gevoeligheid van het gehoor tijdelijk afneemt. Dit aanpassingsvermogen kan volgens hem ook een rol spelen bij hoe we geluiden waarnemen tijdens en na een langdurige luistersessie waar het volume hoog staat. Verandering van de waarneming van geluid heeft dan eerder te maken met het oor zelf en niet zo zeer met de veranderingen in de apparatuur.

Oor reageert niet altijd hetzelfde

Hoe het gehoororgaan functioneert zal allereerst per persoon iets kunnen verschillen. Kalchev veronderstelt dat het ook mogelijk is dat ons oor bij het opnieuw aanbieden van precies de zelfde auditieve stimulus net iets anders reageert. Dat zou volgens hem ook een verklaring kunnen zijn van het horen van verschillen.

Plasticiteit hersenen

Ook de hersenen zijn flexibel en kunnen telkens weer net iets anders reageren. Hierdoor kunnen we een en hetzelfde geluid toch weer anders waarnemen. De hersenen kunnen zich in de loop van de tijd ook aanpassen. Zo’n aanpassing van de hersenen noemt men ook wel neuro-plasticiteit. Hierdoor zou ook de waarneming van een stimulus beïnvloed kunnen worden.

Psychologische dimensies bij burn-in

Geheugen en Ervaring

Geheugen en eerdere ervaringen spelen een cruciale rol bij hoe we geluiden waarnemen. Het auditieve systeem herkent en herinnert zich eerdere geluiden, wat vervolgens de perceptie van nieuwe geluiden beïnvloedt (top down processen). Dit betekent dat onze waarneming van geluiden kan veranderen op basis van wat we eerder hebben gehoord. Tegelijkertijd blijkt uit ander onderzoek dat ons geheugen voor eerdere auditieve ervaringen erg kort is. Dit maakt vergelijken tussen twee luisterervaringen erg lastig.

Cognitieve bias bij ‘burn-in’

Placebo-effect bij burn-in

Verwachtingen en cognitieve bias kunnen de manier waarop we geluiden ervaren sterk beïnvloeden. Het bekende placebo-effect kan natuurlijk ook bij horen een rol spelen. Omdat we denken dat er zich een verbetering zal voordoen, gaan we die ook horen. Onze hersenen zullen onder invloed van dit effect geluiden die in de auditieve cortex aankomen dan gunstiger beoordelen. De sensorische input wordt zo in lijn gebracht met onze eerder gevormde gedachten en overtuigingen. Wanneer deze namelijk niet in lijn zijn met wat we ervaren, kunnen we ons ongemakkelijk gaan voelen of spanning ervaren. Dit noemt men ook wel cognitieve incongruenties. Omdat we dit soort onprettige gevoelens willen voorkomen, beïnvloeden we onbewust onze waarneming.

Dus als je als audiofiel gelooft dat het effect van ‘inspelen’ bestaat en na 50 uur er van overtuigd bent dat er een effect zal optreden, kan dit invloed hebben op de waarneming. Zelfs als er geen meetbare veranderingen optreden.

Confirmation bias bij burn-in

Ook ‘confirmation bias’ (bevestigingsvooroordeel) kan een rol spelen volgens Kalchev. Dit is de neiging om aandacht en waarde te hechten aan informatie die de eigen ideeën, overtuigingen of hypotheses bevestigen. Dus wanneer je verwacht of gelooft dat er een verschil zal zijn na het inspelen van je hoofdtelefoon of oortjes, dan zal je ook geluidskenmerken ervaren die dit bevestigen. Daarbij kan de waarnemer de details die juist het tegendeel zouden kunnen bevestigen over het hoofd zien. De selectieve aandacht die er dan wordt gericht op bepaalde kenmerken van het geluid en de interpretatie ervan verankeren zo het geloof in ‘burn-in’ verder.

Hersen ‘burn-in’

Volgens de auteur kan er nog een effect zich voordoen: ‘hersen burn-in’. Dit concept gaat ervan uit dat de hersenen bij herhaaldelijke aanbieding van een bepaald geluidsbeeld er (neuraal) aan acclimatiseren. Wanneer we een nieuwe installatie aanschaffen zal het nieuwe of onbekende aan het geluid op den duur verdwijnen. Niet doordat er iets aan de installatie verandert, maar omdat er zich in de hersenen een vorm van neurale herkalibratie plaatsvindt. De herhaalde aanbieding van het nieuwe geluid zal beetje bij beetje de auditieve verwachting bijstellen en de basislijn van de waarneming veranderen. Hierdoor gaat een apparaat meer bekend en natuurlijk klinken in de loop van de tijd. Dit terwijl aan de akoestische output niks verandert.

Wat we horen is dus niet alleen het resultaat van wat er akoestisch op ons afkomt, maar wordt ook sterk beïnvloed door ons cognitieve landschap, biases, verwachtingen en neurale adaptatie. Dat tezamen creëert een rijke schakering van auditieve ervaringen. Daarbij kent de waarnemer bepaalde ervaringen toe aan externe eigenschappen zoals ‘inspelen’, terwijl dat even zo goed een mis-interpreatie kan zijn.  

De rol van emotie en stemming bij burn-in

Ook onze emotionele toestand kan invloed hebben op hoe we geluiden waarnemen. Geluiden kunnen aan de ene kant sterke emotionele reacties oproepen. Aan de andere kant heeft onze stemming invloed op de gevoeligheid voor bepaalde geluiden. Dit kan ook een rol spelen bij het ervaren van de effecten van ‘burn-in’. Ook deze waargenomen effecten kunnen afhankelijk zijn van onze emotionele toestand en stemming.
Emoties kunnen daarnaast zorgen voor een verhoogde staat van opwinding. Die kan op zijn beurt weer de gevoeligheid van ons gehoor beïnvloeden. Zo kan een verhoogd stressniveau onze gehoorscherpte vergroten (of zorgen voor een focus op bepaalde geluiden). Daardoor kunnen we weer gevoeliger zijn voor specifieke frequenties en de nuances in geluid.

Wisselwerking tussen auditieve perceptie en emotie is complex

De complexe wisselwerking tussen auditieve perceptie en emotie heeft volgens Kalchev ook implicaties voor de discussie over het zogeheten inspelen. Immers ook de emotionele toestand van de audioliefhebbers die vaak langdurige luistersessies houden, kunnen fluctueren; ook tijdens de inspeel-perioden. Een ontspannen en of tevreden luisteraar zal het geluid anders waarnemen en waarderen dan zijn gestreste of geagiteerde tegenhanger. Dit terwijl de audioapparatuur ongewijzigd blijft.
Daarnaast zit aan de aanschaf van nieuwe audioapparatuur veelal ook een emotionele lading van opwinding, anticipatie of ook scepsis. Deze emoties kunnen fungeren als filters die de auditieve ervaring subtiel wijzigen.

Zo kan de positieve emotionele toestand van iemand die erg blij en voldaan is met zijn nieuwe aankoop, ook de waargenomen voordelen van het inspelen versterken. Dat kan zelfs zo zijn als er geen of minimale akoestische verschillen zijn. Omgekeerd kan een luisteraar die sceptisch staat tegenover het inspelen onbewust onverschillig blijven voor mogelijke verbeteringen in de geluidskwaliteit.

De geluiden die we horen zijn dus niet louter frequenties die onze trommelvliezen raken, maar zijn sterk doordrenkt met emotionele betekenissen. Of het nu gaat om de invloed van ons limbisch systeem (emoties en stemming) of de invloed van onze denkbeelden, herinneringen en overtuigingen, onze auditieve ervaringen zijn uiteindelijk multidimensioneel. Het erkennen van deze complexe relatie tussen geluid en emotie biedt een meer holistische, genuanceerde kijk op het verschijnsel van burn-in bij luidsprekers en hoofdtelefoons.

Invloeden vanuit omgeving op burn-In

Sociale invloed van de audiogemeenschap

Audiogemeenschappen, zowel in de werkelijke wereld als online, vormen voor audiofielen een belangrijke bron van informatie en ook bevestiging van eigen overtuigingen. Audioliefhebbers delen binnen zo’n gemeenschap ervaringen en ook vormen zij daar normen. Dit kan zo op zijn beurt weer bijdragen aan de (collectieve) waarneming van burn-in.

Groepsinvloed en cognitieve conformiteit

Groepsinvloeden en cognitieve conformiteit (groepsdenken) kunnen individuen ertoe aanzetten om hun waarneming en overtuigingen aan te passen aan de heersende opvattingen binnen de groep. Dit kan leiden tot een versterking van het geloof in burn-in, zelfs bij de afwezigheid van objectief bewijs ervoor.

Marketing en Branding

Marketingstrategieën spelen een cruciale rol hoe wij kijken naar audioproducten en ook hoe wij die ervaren. Fabrikanten van hoofdtelefoons, oortjes en luidsprekers die de noodzaak van burn-in promoten, kunnen daarmee verwachtingen creëren die ook weer de waarneming beïnvloeden. Aan de andere kant kunnen merken die het bestaan van het fenomeen ‘inspelen’ ontkennen, gebruikers aanmoedigen om juist meer sceptisch te zijn ten aanzien ervan.

Conclusie over burn-in / inspelen

De waarneming van burn-in van hoofdtelefoons, oortjes en luidsprekers is een complex fenomeen dat niet alleen wordt beïnvloed door de fysieke eigenschappen van de audioapparatuur, maar ook door een reeks psychologische en maatschappelijke factoren. Door deze dimensies te begrijpen en te onderkennen, kunnen zowel audiofielen als professionals een meer geïnformeerde benadering ontwikkelen en deze betrekken bij de discussie en de ervaring van burn-in.

Het uitgebreide overzichtsartikel van Emilian Kalchev over de waarneming van het fenomeen ‘inspelen’ biedt waardevolle inzichten. Het benadrukt het belang van een multidisciplinaire benadering om de complexe interacties die onze geluidservaringen vormgeven te begrijpen.

Bron: Kalchev E (January 28, 2024) Beyond the Sound Waves: A Comprehensive Exploration of the Burn-In Phenomenon in Audio Equipment Across Physiological, Psychological, and Societal Domains. Cureus 16(1): e53097. doi:10.7759/cureus.53097. Voor het artikel klik hier